पुणे : बहुजननामा ऑनलाइन – भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी 31 जानेवारी 1920 रोजी सुरू केलेल्या ‘मूकनायक’ या पाक्षिकाच्या स्थापनेला बुधवार, 31 जानेवारी 2019 रोजी शंभर वर्षे पूर्ण झाली आहेत. यानिमित्त राज्य सरकार व शैक्षणिक संस्थांच्या वतीने विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे.
समाजाच्या वेदना तसेच दलित, गरीब व शोषित लोकांच्या व्यथा आणि त्यांचा आवाज सरकारपर्यंत पोहोचवणे हा या पाक्षिकाचा मुख्य उद्देश होता. त्यासाठी डॉ. आंबेडकर यांनी आपल्या लेखांमधून अस्पृश्य समाजावरील अन्यायाला वाचा फोडली होती. या माध्यमातून त्यांनी समाजाच्या उन्‍नतीसाठी तत्कालीन ब्रिटिश सरकारला काही उपाययोजना सुचवल्या. 5 जुलै 1920 रोजी आंबेडकर पुढील शिक्षणासाठी लंडनला रवाना झाले. त्यानंतर 31 जुलै 1920 पासून ‘मूकनायक’चे संपादक पद ज्ञानेश्‍वर ध्रुवनाथ घोलप यांनी सांभाळले.
सध्या ‘मूकनायक’चे 19 अंक उपलब्ध आहेत. त्यात डॉ. आंबेडकर यांनी व्यापक वैचारिक लिखाण केलेले आहे. ‘मूकनायक’ या पत्राने सामाजिक व धार्मिक क्षेत्राबरोबरच राजकीय क्षेत्रातही अस्पृश्यांनी भक्‍कम स्थान निर्माण केले पाहिजे, ही जाणीव निर्माण केली. ‘मूकनायक’च्या शताब्दीनिमित्त नवी मुंबईतील सत्याग्रह महाविद्यालयाच्या बॅचलर ऑफ मास मीडिया या विद्याशाखेच्या वतीने 22 फेबु्रवारी रोजी विष्णुदास भावे सभागृहात विशेष समारंभ आयोजित केला आहे. डॉ. आंबेडकर यांच्या आदर्श पत्रकारितेचा वारसा पुढे सुरू राहावा, तसेच शोषितांच्या न्यायासाठी आपल्या लेखणीतून लढा देणार्‍या पत्रकारांना एक लाख रुपये रोख पारितोषिक देऊन गौरविण्यात येणार आहे, अशी माहिती राहुल शिक्षण प्रसारक मंडळाचे अध्यक्ष डॉ. जी. के. डोंगरगावकर यांनी दिली.
‘मूकनायक’साठी छत्रपती राजर्षी शाहू महाराजांनी 2 हजार 500 रुपयांची आर्थिक मदत दिली होती. मराठी ही त्यावेळची लोकभाषा होती. डॉ. आंबेडकर यांची कर्मभूमी महाराष्ट्र. त्यामुळे डॉ. आंबेडकर यांनी हे पाक्षिक मराठी भाषेतच प्रकाशित केले होते.
